ខ្សែបណ្តោយ និងខ្សែស្រប

ពេលយើងរៀនថ្នាក់បឋមសិក្សា និងមធ្យមសិក្សា ក្នុងមុខវិទ្យាភូមិវិទ្យាយើងតែងស្គាល់អំពីការកំណត់ទីតាំងប្រទេសកម្ពុជាស្ថិត​នៅ​ចន្លោះ​ខ្សែស្រប​ទី​១០ និង​ខ្សែស្រប​ទី​១៥ នៃ​រយៈ​ទទឹង​ខាងជើង និង​នៅ​ចន្លោះ​ខ្សែ​បណ្ដោយ​ទី​១០២ និង​ខ្សែ​បណ្ដោយ​ទី​១០៨ នៃ​រយៈ​បណ្ដោយ​ខាងកើត ។ តើអ្វីជាខ្សែបណ្តោយ និងខ្សែស្រប?

ខ្សែបណ្តោយ

ខ្សែបណ្ដោយ ឬខ្សែមេរីឌីយាង (Meridian) គឺជាងអ័ក្សប្រឌិតនៅលើផ្ទៃផែនដី ដែលតភ្ជាប់ប៉ូលខាងជើងនិងប៉ូលខាងត្បូង កាត់តាមរយៈបណ្ដោយកំនត់មួយ។ ទីតាំងរបស់ចំនុចមួយនៅលើខ្សែបណ្ដោយកំនត់ដោយរយៈទទឹងរបស់វា។ គ្រប់ខ្សែបណ្ដោយទាំងអស់កែងទៅនឹងគ្រប់ខ្សែស្របនៅរាល់ចំនុចកាត់គ្នា។ ខ្សែបណ្ដោយទាំងអស់មានប្រវែង ២០ ០០៣,៩៣គ.ម ស្មើៗគ្នា គឺស្មើនឹងពាក់កណ្ដាលបរិមាត្រផែនដី។

ខ្សែបណ្ដោយដែលកាត់តាមមជ្ឍមណ្ឌលហ្គ្រីនវីច (អង់គ្លេស) ត្រូវបានគេចាត់ទុកជាគោល(រយៈបណ្ដោយ0o និងត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះថាខ្សែបណ្ដោយហ្គ្រីនវីច។ ខ្សែបណ្ដោយដទៃទៀតកំនត់ដោយមុំដែលមានកំពូលនៅផ្ចិតផែនដី និងមានរង្វាស់មុំ(តាមអេក្វាទ័រ)ធៀបទៅខ្សែបណ្ដោយហ្គ្រីនវីច។ ដោយមួយជុំមាន 360o ខ្សែបណ្ដោយដែលនៅម្ខាងទៀតនៃខ្សែបណ្ដោយហ្គ្រីនវីចមានរយៈបណ្ដោយ 180o ។ខ្សែបណ្ដោយដែលនៅចន្លោះពី 0oទៅ180o ក្នុងរយៈទទឹងខាងលិចស្ថិតនៅក្នុងអឌ្ឍគោលខាងលិច (ខាងលិចខ្សែបណ្ដោយហ្គ្រីនវីច) ហើយ ខ្សែបណ្ដោយដែលនៅចន្លោះពី 0oទៅ180o ក្នុងរយៈទទឹងខាងកើតស្ថិតនៅក្នុងអឌ្ឍគោលខាងកើត (ខាងកើតខ្សែបណ្ដោយហ្គ្រីនវីច)។

ខ្សែស្រប

ខ្សែស្រប(Parallel)គឺជាខ្សែប្រឌិតស្របជាមួយនឹងខ្សែអេក្វាទ័រ។ ខ្សែអេក្វាទ័រ (ក៏​ហៅ​ជា ភូមធ្យរេខា) ជាខ្សែប្រឌិតដែល​គូសខ័ណ្ឌចែកផែនដីជា២អឌ្ឍគោល គឺ អឌ្ឍគោលខាងជើង​ និង អឌ្ឍគោលខាងត្បូង។ ពាក្យ​ «អេក្វាទ័រ» (អង់គ្លេស៖ equator) មក​ពី​ពាក្យ «equate» មាន​ន័យ​ថា ធ្វើ​ឲ​ស្មើ ។ ឯ​ពាក្យ «ភូមធ្យរេខា» គឺ​ពាក្យ​ក្លាយ​មក​ពី​ភាសា​បាលី « भूमध्यरेखा » (Bhūmadhyarēkhā) ដែល​ចេញ​មក​ពី​ពាក្យ ភូមិ (ផែន​ដី, ដី, ...)។ រេខា (ស្នាម, គំនូស, ...) ។ ខ្សែអេក្វាទ័រមានរយៈទទឹង 0o។ ខ្សែអេក្វាទ័រប្រវែងសរុបប្រហែល​ ៤០០៧៥ គ.ម។ ខ្សែស្របនៅខាងជើងអេក្វាទ័របង្ហាញអំពីរយៈទទឹងខាងជើង ដែលមានរយៈទទឹងពី 0o នៃអេក្វាទ័រដល់ 90o នៃប៉ូលខាងជើង។ ចំណែកខ្សែស្របខាងត្បូងអេក្វាទ័របង្ហាញពីរយៈទទឹងខាងត្បូង ចន្លោះពី 0o ដល់ 90o មកដល់ប៉ូលខាងត្បូង។